Ιε�ός �αός Αγίου Αθανασίου-Δοξάτο
Αξιόλογο κτήριο στο Δοξάτο είναι ο Ιερός Ναός του Αγίου Αθανασίου που βρίσκεται στο κέντρο του χωρίου και χτίσθηκε το 1867, με τη συνδρομή και τη δαπάνη απάσης τάξεως και ηλικίας των χριστιανών του Δοξάτου οικο�ντων και παρεπιδημο�ντων αδερφών ευσεβών. Ο ρυθμός κτίσης του είναι η απλή βασιλική διότι οι Οθωμανοί κατακτητές της εποχής δεν επιθυμο�σαν το χτίσιμο ναών με τρο�λο ώστε να μη μοιάζουν με τους μιναρέδες που διέθεταν τρο�λο. Εξωτερικά φαινόταν σαν αποθήκη για να μη προκαλεί τους Το�ρκους, στους οποίους ήταν υπόδουλο τότε το Δοξάτο. Τα παράθυρα ήταν ψηλά χτισμένα για να μη μπορο�νε να δο�νε μέσα. Αντικατέστησε τον προηγο�μενο Ενοριακό ναό, επίσης αφιερωμένο στον Άγιο Αθανάσιο, που βρισκόταν στη θέση των σημερινών Κοιμητηρίων. Η τοπική λαογραφία αναφέρει την φράση των παλαιών Δοξατινών που λέει: «Στο τέλος στον Άη Θανάση θα πάμε», με την οποία χιουμοριστικά μιλάνε για το γεγονός της επικήδειας ακολουθίας η οποία παράλληλα αποδεικν�ει την �παρξη του ναο� στη συγκεκριμένη τοποθεσία. Η είσοδος του ναο� ήταν χτισμένη με περιστ�λιο κάτω από την εντοιχισμένη πλάκα που υπάρχει και σήμερα στη δυτική πλευρά του ναο� και όριζε τον εξωνάρθηκα. Αργότερα χτίστηκε νάρθηκας για να μεγαλώσει ο χώρος του ναο� και άλλαξε η είσοδος η οποία υπάρχει σήμερα. Η είσοδος αυτή άνοιγε μόνο τις Κυριακές. Εσωτερικά έχει τρία κλίτη και γυναικωνίτη. Στηρίζεται σε κολόνες που είναι από κορμο�ς δέντρων επιχρισμένες με ασβεστοκονίαμα και άχυρο. Στο πάνω μέρος τους υπάρχουν κιανόκρανα κορινθιακο� ρυθμο�. Η οροφή είναι ξ�λινη και υπάρχει αγιογραφία του Παντοκράτορα. Το δάπεδο είναι μαρμάρινο και στο κέντρο υπήρχε ανάγλυφος δικέφαλος αετός ο οποίος σήμερα ελάχιστα διακρίνεται. Το χειροποίητο ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής ομορφιάς και τέχνης στηρίζεται και αυτό σε κορμο�ς δέντρων οι οποίοι παρέμειναν αυτο�σιοι, χωρίς επίχρισμα λόγου έλλειψης οικονομικών πόρων. Για τον ίδιο λόγο και το πάνω μέρος του τέμπλου δεν είναι ξυλόγλυπτο (έργο Ηπειρωτών μαστόρων). Κοσμείται με εικόνες του 1870 οι οποίες είναι δωρεές των τότε οικογενειών του Δοξάτου και τις Χωριστής. Είναι εφάμιλλο του παλιο� ναο� της Μητροπόλεως, της Εικοσιφοινίσσης και τις Χωριστής. Επίσης χειροποίητα ξυλόγλυπτα είναι η Αγία Τράπεζα, ο Αρχιερατικός θρόνος, ο Άμβωνας και το Προσκυνητάρι. Ιστορικές πηγές αναφέρουν ότι τα καντήλια είναι Αυστριακής κατασκευής και προέλευσης. Στο προα�λιο υπήρχε εξέδρα με κουβο�κλιο για την τέλεση των εορτών. Στο πίσω μέρος του ναο� στέγασε κατά τη περίοδο εκείνη ένα Αρρεναγωγείο και ένα Παρθεναγωγείο. Το καμπαναριό που χτίστηκε το 1893 είναι μαρμάρινο και παλαιότερα υπήρχε σε αυτό ρολόι , το οποίο καταστράφηκε από Θεομηνία. Είναι ένα από τα ωραιότερα της περιοχής και αποτελεί ένα πραγματικό έργο τέχνης. Στο τέταρτο όροφο του βρίσκονται οι δ�ο καμπάνες του. Όσο αφορά το �ψος του καμπαναριο� σημειώθηκαν ενστάσεις εκ μέρους των Οθωμανών κατακτητών. Αυτό συνέβη διότι οι Το�ρκοι δεν ήθελαν το Ορθόδοξο καμπαναριό να ξεπεράσει σε �ψος τον Οθωμανικό μιναρέ που βρισκόταν στη θέση που σήμερα στεγάζεται το Δημαρχείο Δοξάτου. Η λ�ση τελικά που δόθηκε ήταν να είναι στο ίδιο �ψος. Ακόμη οι Δοξατινοί σκέφτηκαν να υπερυψώσουν το δάπεδο της έκτασης γ�ρω από το Ναό προκειμένου να σηκωθεί πιο ψηλά το καμπαναριό. Στη καταστροφή το 1913 ο ναός υπέστη μικρές ζημιές από την πυρκαγιά. Έτος κατά το οποίο έγινε και η αλλαγή κατε�θυνσης της κυρίας εισόδου του ναο� από δυτική, σε νοτιοδυτική, η οποία παραμένει έως σήμερα. Με υπουργική απόφαση ο ναός έχει χαρακτηρισθεί <<διατηρητέο μνημείο>>. Με το πέρασμα των ετών καθώς ο ναός αποτελο�σε σημαντικό σημείο συγκέντρωσης των ντόπιων κατοίκων για την τέλεση των διαφόρων Μυστηρίων υπήρξε η ανάγκη αναπαλαίωσης του . Την αναπαλαίωση της εκκλησίας ανέλαβε ο ιερέας κ. Αγγέλου Ιωάννης με την επιτροπή της την περίοδο 1997 – 2005. Η αναπαλαίωση ξεκίνησε από την κεραμοσκεπή κι επεκτάθηκε στο εσωτερικό του ναο�. Οι τοίχοι βάφτηκαν και φιλοτεχνήθηκαν, αποκαλ�φθηκε και συντηρήθηκε το αρχικό χρώμα του τέμπλου (το πράσινο χρώμα γ�ρω από τις εικόνες) της δεκαετίας του 1870, έγινε καθαρισμός του καμπαναριο� και αποκαλ�φθηκαν κάτω από την πλάκα εγκαινίων, αγκωνάρια στη δυτική πλευρά που είχαν τσιμεντωθεί στο παρελθόν. Ο ζήλος του ιερέα της περιόδου εκείνης, στον οποίο βασίζονται και κάποιες πληροφορίες της παρο�σας εργασίας, τον παρακίνησε να συγκεντρώσει αντικείμενα όπως ασημένια καντήλια και πολυελαίους από κρ�σταλλο που βρισκόντουσαν είτε στα κοιμητήρια του Δοξάτου είτε στην αποθήκη της εκκλησίας της τότε εποχής και αυτά (1870). Στα πλαίσια της αναπαλαίωσης όλα αυτά τα αντικείμενα συντηρήθηκαν επιμελώς και επανατοποθετήθηκαν στην αρχική τους θέση όπου και ο επισκέπτης μπορεί να δει σήμερα. Ο συγκεκριμένος ναός σήμερα είναι επισκέψιμος και τελο�νται Θείες Λειτουργίες σε μικρές γιορτές, τα Σάββατα και κάποιες Κυριακές κυρίως το χειμώνα, όπως επίσης γίνονται και αγρυπνίες μέσα σ αυτόν.
