Π��γος Απολλωνίας
Ο "π�ργος της Απολλωνίας" υψώνεται στη νότια πλευρά της εθνικής οδο� Θεσσαλονίκης - Καβάλας, μεταξ� Αμφίπολης και Νέας Περάμου, πάνω σε χαμηλό γήλοφο που ελέγχει τη θαλάσσια περιοχή μεταξ� των εκβολών του Στρυμόνα και του κόλπου των Ελευθερών. Βρίσκεται δηλαδή ανάμεσα στις δυο βυζαντινές πόλεις- κάστρα : Χρυσόπολη στα δυτικά και Ανακτορόπολη ανατολικά. Περιβάλλεται από οχυρωματικό περίβολο.
Ο περίβολος είναι τετράπλευρος με τη νότια πλευρά σπαστή σε τρεις μικρότερες πλευρές. Το πλάτος του ποικίλει από 1,20 έως 2,35 μ. Θεμελιώνεται πάνω στον μαλακό ημίβραχο και είναι κτισμένος με αργο�ς λίθους. Στη νοτιοδυτική πλευρά του βρίσκεται κτιστή κλίμακα που οδηγο�σε στον περίδρομο. Στην εσωτερική πλευρά ήταν προσκολημένα διάφορα βοηθητικά κτίσματα. Θεμέλια οικοδομημάτων διακρίνονται επίσης εξωτερικά της βόρειας πλευράς του. Η βόρεια και ανατολική πλευρά του απολήγουν στη δυτική και νότια αντίστοιχα πλευρά του π�ργου ο οποίος σχηματίζει τη βορειοανατολική γωνία του περιβόλου. Είναι τετράπλευρος εξωτερικών διαστάσεων 11Χ10 μ. και σώζεται σε μεγάλο �ψος. Η είσοδός του ανοίγεται στη νότια πλευρά που αντικρ�ζει τη θάλασσα και βρίσκεται σε �ψος 2 μ. πάνω από το έδαφος. Αποτελείται από τυφλό ισόγειο, κάτω από το επίπεδο της εισόδου, και τέσσερις ορόφους. Ισόγειο και πρώτος όροφος χωρίζονται με ξ�λινο δάπεδο. Το ίδιο και ο πρώτος όροφος από τον δε�τερο. Διατηρο�νται μάλιστα οι δοκοθήκες του δαπέδου. Ο δε�τερος όροφος χωρίζεται από τον τρίτο με κτιστό φουρνικό που στηρίζεται μέσω σφαιρικών τριγώνων, λείψανα των οποίων διατηρο�νται στις γωνίες, στους περιμετρικο�ς τοίχους. Ο τρίτος από τον τέταρτο μάλλον με ξ�λινο δάπεδο. Ο τέταρτος όροφος καλ�πτεται με καμάρα, επάνω από την οποία σχηματίζεται το δώμα του π�ργου με τις επάλξεις, που όμως δεν σώζονται. Στον ανατολικό τοίχο του διαμορφώνονται δυο κόγχες που ανήκουν στο παρεκκλήσιο του π�ργου. Οι τρεις πρώτοι όροφοι επικοινωνο�ν με κτιστή θολωτή κλίμακα διαμορφωμένη μέσα στο πάχος της τοιχοποιίας. Η είσοδος προς την κλίμακα, απλό τοξωτό άνοιγμα βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του πρώτου ορόφου, απέναντι από την κ�ρια είσοδο. Η πρόσβαση προς τον τέταρτο όροφο γινόταν με ξ�λινη εσωτερική σκάλα. Το ίδιο πρέπει να υποθέσουμε για την επικοινωνία του ισογείου με τον πρώτο όροφο. Φωτίζεται από μεγάλα τοξωτά παράθυρα που ανοίγονται σε όλες τις πλευρές και δυο φωτιστικές θυρίδες. Η αμυντική ικανότητα του π�ργου ενισχ�εται με δυο καταχ�στρες, από μια στη βόρεια και νότια πλευρά.
Ο Π�ργος παρουσιάζει πιο επιμελημένη τοιχοδομία. Είναι κτισμένος με χονδροδουλεμένους συλλεκτο�ς λίθους, επάλληλα ή μεμονωμένα πλινθία στους οριζόντιους και κάθετους αρμο�ς ενώ στις ακμές προτιμώνται πελεκημένα αγκωνάρια. Σε δυο σημεία σχηματίζονται δυο ζώνες με τέσσερις σειρές πλίνθων. Ορίζουν το επίπεδο του δευτέρου και τρίτου ορόφου.
Χρονολογείται στην υστεροβυζαντινή περίοδο (14ος αι.) και θεωρείται έργο στρατιωτικό με σκοπό τον έλεγχο των κινήσεων σε όλη τη θαλάσσια περιοχή μεταξ� Αγίου Όρους και Χριστο�πολης (Καβάλα). Το όνομα "Π�ργος της Απολλωνίας" είναι συμβατικό και προήλθε μάλλον από τη σ�γχυση της θέσης της αρχαίας πόλης Απολλωνίας.
