Nehirler ()

Evros (Meriç) Deltası, Avrupa2nın en önemli ekosistemlerinden biridir ve uluslar arası sulak alan ilan edilmiştir (Ramsar Sözleşmesi, 1971). Çok nadir bulunan veya türleri tehdit altında olan yabani hayvanların yaşadığı veya kış uykusuna yattığı koruma altına alınmış alan ve barınak teşkil etmektedir. Toplam 111.937 kilometrekare alana sahip Delta, alüvyonla gelen malzemeler ve Evros’un tatlı su akıntılarının deniz akıntılarıyla birbirine karışmasıyla şekillendirilmiştir. Evros’un Trakya Denizi’ne açılan çift nehir ağzında küçük adacıklar (Asani, Ksera Asani, Karaviou Ksriadi), kum tepecikleri, deniz gölleri (Drana, Laki, Monolimni, Paloukia), tatlı su gölleri (Nimfon, Tsekouri, Sekpi, Spitia, Gineka), bataklıklar ve tuzlu ve acı su bataklıkları şekillenmektedir. Delta’nın kuş göç yolları bakımından avantajlı konumu ve bölgenin ılıman ikliminin yanı sıra insanların ulaşması zor ve ıssız bölgeler çok çeşitli faunanın yerleşmesi için ideal şartları yaratan özelliklerdir. Bölgede 46 adet balık türü, 7 adet amfibi hayvan, 21 adet sürüngen ve 40’tan fazla memeli hayvan kaydedilmiştir. Fakat en önemlisi bölgede karşılaşılan kuş türlerinin çeşitliliğidir: Yunanistan’da bulunan 422 türden 316’sına burada rastlanmıştır. Deltanın ekosistemi birçok kuş türü (balıkçıl, flamingo, karabatak, martı, kuğu, cüce kuğular, kırmızı kuğular, yırtıcılar v.s.) ve kış boyunca, Ortadoğu Avrupa’nın kuzey bölgelerinden gelen su kuşları için yuvalama ve beslenme için doğal yaşam alanıdır. Ayrıca daha güneydeki bölgelere olan yolculuklarında çok büyük sayıda göçmen kuşun toplanması ve dinlenmesi için ev sahipliği yapar. Son yıllarda 50.000-60.000’i geçmiyor olsa da, nüfus 30.000-150.000 arasında değişir. Bölgenin florasına gelince tüm yerel bitkiler ve Akdeniz havzasında görülen tüm bitki türleri mevcuttur (yaklaşık 350 tür bitki). Deltanın “sel bölgesi” diye de bilinen kuzeydoğu kesimi ılgınlı sık çalı bitkileriyle kaplıdır; nehir boyunca ise kavak, söğüt, kızılağaç, karaağaç ve sarmaşıkların olduğu sık ormanlarla kaplıdır. Daha güneye gidildiğinde bitki örtüsü farklılık göstermekte ve orman yerini Nimfes Gölü’nün ve diğer tatlı su göllerinin sık dokulu kamışlarına bırakmaktadır. Nehir kenarı ormanlarının mevcudiyeti su kaynaklarının ve toprak gelişiminin dengelenmesi için belirleyici olduğundan özel bir ekolojik değere sahiptir. Deniz göllerinin acı sularında, tatlı su kanallarında ve Evros Nehri boyunca bulunan su havzalarında sulak alanın en önemli bitkileri yetişmektedir; bunlar üç kategoriye ayrılmaktadır: 1. Tamamen derin sularda yaşayan bitkiler 2. nilüfer, su kestanesi v.s. gibi genellikle daha derin sularda bulunan su yüzeyinde yaprakları veya çiçekleri bulunan tabana kök salmış ya da salmamış bitkiler, 3. Saz, kamış gibi yarı batık tür olarak tanımlanan kamışlı bitkiler. Bölgenin kuş çeşitliliği bakımından sonuncusu en önemli kategoriyi teşkil eder. Sulak alanları tehdit eden öğeler suların tuz oranının artması, kontrolsüz ve yasadışı av, aşırı otlatma, sazların kurutulması ve yakılmasıdır.

Evros (Meriç) Nehri, Yunanistan, Bulgaristan ve Türkiye arasındaki doğal sınırdır; 230 km’si Yunanistan’a ait olmak üzere toplam uzunluğu 530 km’dir. Tuna Nehri’nden sonra Balkanlar’ın ikinci büyük nehridir; Bulgaristan’daki Rila Dağları’ndan doğar ve Trakya İli’ndeki ovayı geçerek aynı isimli denize dökülür. Evros yüksek ekolojik değere sahip balık nüfusu ve akarsu kollarıyla bilinmektedir; ayrıca nehrin sularının Rodopi Sıradağları’yla olan beraberliği de zengin flora ve faunaya sahip çeşitli yaşam alanları yaratmıştır. Nehrin Edirne’ye kadar olan bölümünde küçük motorlu taşıtlar kullanmak mümkündür. Evros’un Diavolorema, Kamilopotamos ve Megalo Rema gibi Yunanistan’daki kollarından biri de ilin kuzey bölümündeki Trigono Bölgesi’ni aşıp Metaksades-Palourio tepe ve yayla bölgelerinden geçen ve Didimotiho kentine ulaşan Arda Nehri’dir. Nehir sularının ve geçtiği yerlerden taşıdığı tortuların bolluğu ile dikkat çeker. Bölgenin eko yaşam alanları 350 kayıtlı bitki cinsine sahip flora örneğinde olduğu gibi oldukça ilgi çekici. Evros Deltası’nda bulunan 4 deniz gölü ve tuz stepleri Avrupa çapında öncelikli eko alanlar. Bölge 6 önemli bitki türüyle tanınıyor. Bunların arasında Dünya Doğa İzleme ve Koruma Merkezi (WCMC) ve Avrupa Tehdit Altındaki Hayvan ve Bitki Türleri Kırmızı Listesi (European Red List Data of Globally Threatened Animals and Plants) kataloglarına dâhil edilen su kestanesi (Trapa natans), Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi 67 (ΦΕΚ 23/Α/1981) ile koruma altına alınan bir tür (Iris spuria ssp. ochroleuca) ve ayrıca Yunanistan’da nadir görülen ve Kuzey Yunanistan’da bulunan ve türü tükenmekte olan üç tür bitki (Cenchrus incertus, Heliotropium curassavicum, Leymus racemosus ssp. sabulosus) bulunmaktadır. İnsanların sahillerdeki etkinlikleri yüzünden türü tehdit altında olan bir bitki (kum Zambağı - Pancratium maritimum) da bu bölgede bulunmaktadır.

Evros (Meriç) Deltası Bilgi Merkezi, Loutra köyünden biraz öncedir. Orada deltayla ilgili bilgi alabilir, Drana deniz gölünde sandalla gezebilirsiniz. Gezi yaklaşık 1,5 saat sürmektedir.

Ferres Belediye Turizm Merkezi’nde Evros (Meriç) Deltası hakkında faydalı bilgiler alabilir ve rehber eşliğinde sandalla nehrin merkez deltasına bir gezi ayarlayabilirsiniz. Deltanın rehber eşliğindeki gezisi 2 – 2,5 saat civarında sürmektedir.

Kosinthos Nehri ya da “Çay” sadece Yunanistan topraklarında akar. Koula Dağı’nın (orta Rodopi) doruklarından doğar ve Pomak köylerini geçerek Ksanthi’nin tarihi beldesine varır, ovada genişledikten sonra Vistonida Gölü’nün kuzeybatısına dökülür. Nehrin Kosinthos adı, antik çağlarda Kosintis’ti.

Nestos Nehri, ekonomik ve ekolojik bakımdan Yunanistan’ın en önemli nehirlerinden biridir. Emou ve Rodopi Sıradağları arasında, Bulgaristan’ın güneyindeki Rila Dağı’ndan (2.716μ.) doğar. 140 km’si Yunanistan topraklarında olmak üzere toplam uzunluğu 234 km’dir. Yunanistan’a batı Rodopi Sıradağları, Falakro ve Lekani Dağları arasındaki dağlık bölgeden Drama İli’nin kuzey bölümünden giriş yapar. Devamında da Makedonya ve Trakya arasında doğal sınır oluşturarak Nestos Delta’sını geçerek Thasos’un karşısına dökülür. İlin topraklarına su veren ve Nestos’a dökülen birçok kolu ve deresi vardır. Batı Rodopi sıradağlarından Despatis, Mousdelis, Megalo Rema, Diavolorema ve Arkoudorema dökülür. Bu su kaynakları sulama, enerji üretimi (Temenos, Platanovrisi Barajları) ve bölgenin turizminde kullanılır. Nestos Nehri’nin ve göllerinin yamaçları meşe ormanları ile kaplıdır; göle ve derelerin yamaçlarının bitki örtüsü çoğunlukla su bitkilerinden oluşmaktadır. Meşeden başka göl kenarlarını bitki örtüsünü oluşturan bitkiler ise şunlardır: gürgen, çiçekli dişbudak, söğüt, ıhlamur, akçaağaç, kızılağaç, fındık, sarmaşık, sedir, çınar, titrek kavak, güvem eriği, akasya, yabani gül, dikenli çalı, siyah mürver ağacı, üvez ağacı v.s. Otsu bitki örtüsü birçok orman kır çiçeği ve su çiçeğini içerir: papatya, çan çiçeği, taşkıran, halka çiçeği, sütleğen, yabani çilek, sardunya, şamdan, hercai menekşe, melekotu, pelin, plantago, yosun, madımak, beyaz hindiba v.s. Göl yamaçlarında faunada başlıca susamuru olmak üzere tüm bölgede yaşayan başka hayvanlar da mevcuttur: kurt, tilki, yabani kedi, geyik, kirpi, gelincik, yabani domuz. Ayrıca göller bölgesinde semender, kurbağa gibi amfibiler ve suyılanı, engerek yılanı, kertenkele, kaplumbağa v.s. gibi sürüngenlerle karşılaşmak mümkündür. Göllerin balık faunası da hem miktar hem de çeşitlilik bakımından zengindir; kefal (Leuciscus cefalus, Otthrias brandti), tekir (Barbus meridionalis, B. plebejus), Chondrostoma varbarensis gibi çeşitleri barındırmaktadır; akarsularda ise alabalık (Salmo trutta macrostigma, S. trutta Dere) bulunmaktadır (www.agrotravel.gr). Nestos Nehri vadisi Pila, Pirin ve Rodopi Dağları arasına hapsolmuştur. Bu konum, Balkanlar’ın en güzel nehirlerinden birinin aktığı verimli vadi ve görkemli dağlarla bir araya geldiğinde bu bölgeye olağanüstü bir güzellik katmaktadır. Bu bölge yaz mevsiminde her türlü doğal güzelliği ve görülecek yeriyle, kış mevsiminde ise tüm dünyada yarışçıların katılımıyla düzenlenen kayak yarışları ve dünya standartlarındaki kayak pistleriyle bu sporu yapmak isteyen turistler için bir cennettir. İyi düşünülmüş bir turizm altyapısı ve her zaman güler yüzle dostane bir hizmetten oluşan iyi düzenlenmiş bir sistem herkese doğanın güzelliklerinin, görülecek yerlerin, mükemmel iklimin ve dağlardaki kardan örtünün tadını çıkarma fırsatı sunar. (NESTOS – MESTA 001).

Nestos Deltası, Kavala ve Ksanthi İllerinin güney kısmında büyük bir alana yayılmıştır. Nestos’un taşıdığı alüvyonlar ve bölgede etkisini gösteren deniz akıntıları Vasora, Eratino, Agiasma, Kokala, Keramoti ve Monastiraki (toplam 16.000 dönüm ve hepsi Delta’nın batı kısmında) deniz göllerine şekil vermiştir (Kavala İli. Deltanın doğusunda (Ksanthi İli) geniş bir alana yayılan kum tepecikleri ve sulak alanlar göze çarpmaktadır. Nestos 4x4. Avrupa’nın su bitkilerine sahip tek ormanı meşhur Koca Orman 1953 yılında çoraklaşmasına rağmen çok geniş bir yabani hayat içermektedir. Yabani domuz, kurt, çakal, su samuru, porsuk, tilki ve gelincik gibi memeliler. Fakat özellikle kanatlılar için çok özel bir bölge olmaya devam etmekte: Nestos Deltası’nda 254 tür kuş belirlenmiştir. Bunların arasında dünya çapında nadir görülen ve türü tehdit altında olanlar da vardır: Tepeli Pelikan (Pelecanus crispus), Pasbaş Patka (Aythya nyroga), Kırmızı (Branta ruficollis), Benekli Kartal (Aguila clara), Şah Kartal (Aguila heliaga) ve Kerkenez (Falco naumanni). Bölge doğal sulak ekosistemler, ekosistem dengelerinin yapısı ve kuralları hakkında araştırmalar, gözlem ve bilgi almak için de eşsiz bir alandır. Nestos Ormanı Nehir Kıyıları Bilgilendirme Merkezleri’nin kurulması ve işletilmesi, rehberli gezi rotalarının oluşturulması, doğal bitki örtüsü düzeltilmesi, nehir yatağı dışında bazı yerlerin doğal akarsu haline getirilmesi ve ayrıca ekosistemin sürekli korunması için çalışmalar bu eşsiz doğal sulak ekosistemin tanınması, muhafaza edilmesi ve düzeltilmesi için sadece bir başlangıçtır.

Nestos Nehri, uluslararası sözleşmelerle koruma altına alınmış olan iki bölgeye sahiptir. İlki “Nestos Boğazı” olarak bilinen nehrin kuzey kısmı; ikincisi ise nehrin deltası ve Keramoti deniz gölleridir. Nestos Boğazı’nda ziyaretçi, zengin ormanla gizli kayalıkları bir araya getiren manzarayı görür. Nehrin içinden aktığı etkileyici jeolojik yapılar ise Yunanistan için tek olma özelliğini taşıyan Meandros fenomenidir. Bölgenin nadir kuşlarının gözlenmesi, patikalarla dekore edilmiş olağanüstü bir ortamda yürüyüş, kano – kayak veya rafting ziyaretçinin tadını çıkarabileceği etkinliklerden sadece birkaçını oluşturmaktadır. Nestos Nehri’nin Deltası göçmen kuşların durağı, zengin fauna ve çoğu nadir bulunan kuşların yaşam alanı ve yuvasıdır (sülün). Memeli, sürüngen, böcek ve balık çeşitliliği de çok zengindir. Geçmişte bölge, Koca Orman Yunanistan’ın en büyük sulak ormanıydı. Bu orman varlığını nehrin sık sık taşmasına borçluydu. Bu ormandan kalanlar Nestos Kıyısı Ormanı’nda hala mevcuttur. Bölgede yürüyüşe, bisiklete, kuş gözlemeye, 4x4 araçlara uygun güzergâhlar mevcuttur; ayrıca çevre parkı ve dinlenme tesisleri bulunmaktadır.