Göller ()

Aliki Lagünü Ptelea ve Karaca Lagünleri arasında yer alan sahil göletidir. Büyük tuzlu bataklıkların yanı sıra sazlıkların ve tatlı su bataklıklarının olmadığı bölgelerde kıyı kumulları ile çevrilidir. Kuzey kesimlerinde deniz tuzlaları ve sulak alanlara kadar uzanan ekili araziler yer almaktadır.

Eski ismi Mitriku ya da Mana Limni (Ana Göl) adıyla da bilinen İsmarida Gölü, Rodopi İlinin güneyinde, Vistonida Gölünün kuzeyinde, açık körfezin ve denizin 3 kilometre uzaklığında yer almaktadır. 2.3 kilometrekarelik bir alanı kaplar. Gölün en derin kısmı 1.5 metreyi ve orta derinliği ise 1 metreyi bulur. Gölün tamamının tatlı sudan oluşması özelliği nedeniyle, Trakya bölgesinin tek ve eşsiz örneği olarak uluslararası öneme sahip 11 Yunan sulak alanı listesini dâhil edilmiş ve uluslararası Ramsar Sözleşmesi ile korunmaktadır. Gölün büyük bir bölümü Nilüfer Çiçekleri (Nymphaea alba), Su Kestanesi (Trapa natans) ile kaplıdır ve yerel Su Mercimeği(Lemna minor) çiçeğine de seyrek olarak rastlanır. Gölün kuzeydoğu kesiminde yayılmış geniş sazlık alanlar yer almaktadır. Bölgede korunan birçok nadir kanatlı hayvan arasında dünyada örneğine çok az rastlanan Kervan Çulluğu ( Numenius arquata) kuşu da barınmaktadır.

Hrisupoli kentinin kuzeydoğu bölgelerinde karakteristik küçük ve orta ölçekte 20 kadar sulak alan yer almaktadır. Bunlardan en büyük 7 tanesi göl ve göletler kapsamına girer ve yaklaşık 20 km kare toplam alanı kaplamaktadır. Bu alan, yakın olan kuzey dağ bölgesinin nehir kıyısı orman kesimlerini ve Nestos dörtgenini coğrafi ve ekolojik açıdan birbirine bağlamaktadır. Bu bileşim, geniş sulak alanların, hayvan ve bitki türlerinin çeşitliliğine de yansır. Nestos dörtgeninin eşsiz ve benzersiz özelliği, bölgede var olan ikinci önemli faktörle yani tarım ve hayvancılık faktörü ile birleştirilerek değerli bir ekolojik alan yaratılmış ve var olan doğal koşullar, tarım ve otlak alanlarının etkisiyle zengin bir doğa mozaiği oluşturulmuş. Bu zengin yaşam mozaiği alanında kuru çayırlar, çalılık orman örtüsü, meyvelik, zeytinlik ve diğer tarım bitkileri, sazlıklar, sürekli tatlı su yüzeyleri barındıran havzalar ve periyodik olarak su altında kalan alanlar yer almaktadır. Βölgeyi çevreleyen durgun tatlı su, sazlık ve bataklık alanlar muazzam ekolojik değer katmakta ve bu ekolojik değer çok çeşitli kuru çayırlığın (Karstik oluşumları, kuru çayırlar, prinones (porsuk ağaçları), otlaklık alanlara komşu olduklarından dolayı bölgenin ekolojik değerini hat safhaya yükseltmektedir. Daha önce de belirtildiği gibi bölgeyi şekillendiren tarım faktörü, toprağın ılımlı kullanılması nedeniyle çok çeşitli sulak alanların ve canlı türlerin gelişmesine belirleyici katkıda bulunmuştur. Bu bölgede ziyaretçi doğaya yaklaşmakla kalmıyor aynı anda görüntülenen çok çeşitli yüksek ekolojik değerdeki kırsal (tarım) alanlarıyla, doğanın ve insanın uyum içinde nasıl yaşadığına şahit oluyor. Sadece bölgede yapılan bir araştırmada tespit edilip kaydedilen 400 bitki çeşidi, Hrisupoli göllerinın bitki örtülerinin zenginliğini onaylamaktadır. Sazlıklı göller, belirli bölgelerde olağanüstü Nilüfer (Nymphea alba) çiçeği halıları ile kaplanır. Bölgede 15 orkide türü kaydedilmiştir. Bu rakam bölgede türlerin % 43’ünü temsil etmekte. (Örnek: Limodorum abortivum ve melezleri Orchis morio x papilionacea ve Serapias vomeracea ssp. longipetala x bergonii). Bölgede ağaçların ve çalıların bileşimi yüksek kesimlerde dağ bölümündeki bileşime çok yakın Porsuk ağacı, yabanarmudu ağacı Gorcia, tüylü meşe ağacı (Quercus pubescens), Adi Gürgen (Carpinus betulus), Karaçalı (Paliurus aculeatus ya da Paliurus spina-Christi) alt kesimlerinde ise Nehir kıyısı ormanınında söğüt ağaçları ve karaağaçlar görülebilmekte. Göl sularında 13 adet tatlı su balığı kaydedilmiş durumda. Leucaspius delineatus, Rhodeus sericeus amarus ve Cobitis stroumicae gibi türlerin bu göllerde yaşamaları, suların kirlenmemiş ekolojik sulara sahip olduğunun kanıtıdır. Sulak ve karada yaşayan amfip (karada ve suda yaşayan türler) hayvan türlerinin büyük bir bölümünde olduğu gibi sürüngen hayvanların büyük bir bölümü de Hrisupoli Göllerinin çevresinde yaşar. Alatzakiolas bölgesinde 8 Amfip ve 12 sürüngen hayvan türünün yaşadığı kaydedilmiştir. 1981 yılı ile 1995 yılları arasında ise Hrisupoli göllerinde yaşayan 211 kuş türü kaydedilmiştir. Balaban kuşu (Ixobrychus minutus), Erguvani Balıkçıl (Ardea purpurea), Bayağı kocagöz (Burhinus oedicnemus), Bıldırcın (Coturnix coturnix), Saz Delicesi (Circus aeruginosus), Gökkuzgun (Coracias garrulus) gibi türlerin yanı sıra, leyleklerin de beslenme bölgesi olduğu kaydedilmekte. Ayrıca bölgeye beslenmek için kış aylarında onlarca Karabatakın (Phalacrocorax pygmeus) toplandığı, Kaya Kartalı (Aquila chrysaetos), Bayağı çakır kuşu (Accipiter gentilis), Kızıl Akbaba (Gyps fulvus) gibi yırtıcı kuşların bölgede avlandıkları gözlemlenmiştir. Bölgeyi kendine yaşam alanı olarak seçmiş sansar, çakal, porsuk, tilki, çakal gibi memeli hayvanları de görebilirsiniz.

Karatza, tuzlu bataklıklar ve dar bir kıyı kumsalından oluşan küçük bir lagündür. Karatza lagünü genelde çorak, kısmen ekili tepeler, küçük adalar ile düz ve çamurlu alanlarla çevrilidir. Lagünün güneydoğu kesiminde balıkçı barınağı ve batı kısmında da Arogi Köyü yer almaktadır. Karatza lagünü üreyen, göç eden ve bölgede kışlayan kanatlı hayvanlar için Yunanistan’ın en önemli bölgelerinden biridir.

Denizden kumlu bir sahil ile ayrılan kıyı lagün Fener bölgesinin doğu ucunda, Arogi köyünün batı kesiminde yer almaktadır. Lagünlere özgü yaşam alanlarının tipik özellikleri olan sazlıklar ve tuz bataklıklarından oluşmaktadır. Lagün ve deniz sahillerinde 500 ile 800 metre mesafede çeşitli ağaçlarla (Populus alba, Acer negunto) ağaçlandırılmış ve basket, tenis, voleybol sahalarının bulunduğu alanlar yer almaktadır. Ayrıca lagünün kuzey kıyısında bir av köşkü, güneydoğusunda ise bir balıkçı barınağı yer almaktadır.

Nevrokopi’nin kuzeyinde, 8 km uzaklıkta işlenen 40.000 dönümlük toprağı sulama ihtiyacını karşılamak için Lefkogia yapay gölünün su hacminden yaratılmış olan önemli ve güzel bir sulak alan bulunmaktadır. Etraftaki ormanlık flora başlıca çam, meşe, kavak, Akçaağaç, söğüt, fındık v.s.den oluşur.
Orman bitkileri ve sulak alanların beraberliğinden meydana gelen bu müthiş bölge ve Orman Müdürlüğü tarafından göl kenarlarına kurulan dinlenme tesisleri doğanın görkemini tatma ve ormanda bir yürüyüş, göl sularında balık tutma veya yaban hayatını fotoğraflama ve gözlemleme gibi etkinliklerle ziyaretçilere unutulmaz anlar sunuyor. Yürüyüşçüler gölün etrafında belirlenen patikalarda 15 km’lik bir yürüyüşün tadını çıkarabilir. Rota orta zorlukta dağ bisikleti için de uygundur. Bu güzergâh boyunca ve gölün çevresine kurulan manzara izleme yerlerine ziyaretçilerin büyük ihtimalle gölün sularında veya etraftaki ormanlık alanlarda karşılaşabileceği çeşitli kuş ve balık türlerini anlatan tabelalar yerleştirilmiştir

Nestos Nehri, Orta Bulgaristan’daki Rilas Sıradağları’ndan doğar, Drama İli’nden Yunanistan’a ulaşır ve Trakya Denizi’ne dökülür. Trakyalılar tarafından kutsal nehir olarak tapınılıyordu ve Heredot, Tukididis, Batlamyos v.s. gibi antik yazarlar tarafından da eserlerinde bahsedilmektedir. 130 metresi genel olarak güneybatı yönünde ilerleyen ve Yunanistan topraklarında olarak toplam uzunluğu 234 km’dir. Yunanistan topraklarına Drama İli’nin kuzeyinden 400 m rakımla ulaşır ve Paranesti’den çıkar. Devamında Ksanthi ve Kavala İlleri’nin ortak sınırını oluşturur ve Nestos Deltası’nı şekillendirerek Thasos’un karşısından denize dökülür. İl sınırları içerisinde suları toplayan ve Nestos’a dökülen kollar ve dereler çok fazla sayıdadır. Güney tarafında sürekli akan dere olarak sadece Polikarpo vardır. Orta Rodopi Sıradağları ve batıdan ise Despatis, Moudelis, Megalo Rema, Diavolorema ve Arkoudrema dökülür. Yunanistan topraklarından sularını toplayan bu nehirler bölgenin enerji, sulama ve turizm ihtiyaçlarını karşılamada Nestos’u zenginleştirmektedir. Sırasıyla üç baraj Temenos – Platanovrisi – Thisavros’tur. Her üçü de hidroelektriktir. Temenos barajı sulama için en büyük kaynaktır; Platanovrisi ise Thisavros ünitesinden aldığı suları depolar. Günümüzde Thisavros ve Platanovrisi işlemektedir ve membalarında iki göl oluşmuştur.
Nestos Nehri’nin ve göllerinin yamaçlarında özellikle meşe ağaçları bulunmaktadır; göllerin ve akarsuların bitki örtüsünde daha çok su bitkileri görülmektedir. Meşe ağaçları dışında göl kenarında görülen bitkiler ise gürgen, ostrya, söğüt, ıhlamur, akça ağaç, kızıl ağaç, kızılcık, fındık, sarmaşık, sedir, çınar, kavak, güvem, akasya, yabani gül, böğürtlen, siyah mürver ağacı, üvez v.s.’dir. Otsu bitki örtüsünde ise şu bitkiler bulunmaktadır: orman kır çiçekleri, papatya, çan çiçeği, taşkıran, halka çiçeği, sütleğen, yabani çilek, sardunya, şamdan çiçeği, beyaz hindiba, v.s.’dir. Göl kenarındaki fauna başta su samuru olmak üzere birçok hayvana ev sahipliği yapmaktadır: kurt, tilki, yabani kedi, karaca, kirpi, gelincik, yabani domuz.
Ayrıca göllerin etrafında su yılanı, engerek yılanı, kertenkele, kaplumbağa v.s. gibi sürüngenlerin yanı sıra semender ve kurbağa gibi amfiblere de rastlanır.
Göllerin balık çeşidi de oldukça zengindir: kefal (Leuciscus cefalus, Otthrias brandti), tekir (Barbus meridionalis, B. plebejus), Chondrostoma varbarensis, akarsularda ise alabalıklar (Salmo trutta macrostigma, S. trutta fario) vardır.

Ptelea ve Elos Lagünleri sığ suları, tuzlu suyu, çamurlu kıyıları, kumlu arazi şeritleri, denize doğru sahil şeritleri ve tuzlu bataklık bölgelerinden oluşan iki ayrı lagündür. Aralarında bir bağ vardır ve bir kum tümseği ile ayrılmaktadırlar. Kuzey ve kuzeydoğu kesimlerinde, ekili ve sulanan arazilerle çevrilidirler. Denize doğru olan güney kesimlerinde ise taşlı sahiller yer almaktadır. Ptelea veya Karagatzeli ve Elos lagünlerinde en büyük Flamingo sürüleri buluşurlar. Bölgeye ulaşım Glifada yerleşim biriminden geçilerek sağlanır.

Ksanthi İli’ne gelenlerin, gölü denizle birleştiren kanalları, gölü çevreleyen sazlıkları ve bu gölde sona küçük eren akarsu deltalarıyla Vistonida Gölü’nü mutlaka ziyaret etmeleri şarttır. Bu doğal güzellik Lafri, Lafrouda, Alik, Elos ve Vistonida deniz gölü ve ayrıca Porto Lagos’ta küçük adacıklara inşa edilmiş Agios Nikolaos ve Panagia Pantanesi Kiliseleri ile iyice olağanüstü bir hal almaktadır. Vistonida Gölü yaklaşık olarak 5,000,000 yıl önce meydana gelmiştir. Adını, bölgede yaşayan bir Trakya ırkı olan Viston’lardan almıştır. Yayıldığı 42.000 dönümlük alanla Trakya bölgesinin en büyük gölü ve Rodopi Sıradağları bölgesinin başlıca sulak alanlarından biridir. Suyu nasıl olur da hafif tuzludur? Porto Lagos civarında denize açılan üç kanal vardır. Hafif tuzlu su çevre özelliklerinde çeşitlilik sağlar ve çeşitli fauna ve aynı zamanda flora türleri için bir yaşam alanı oluşturur. Göçmen kuşların ülkemizde dinlendiği bir durak olmasının yanı sıra bazı kuşların ürediği ve 422 kuş çeşidinin de kışın barındıkları bir alandır.

Ksanthi Porto Lagos güzergâhında, Porto Lagos’un 2 km batısında Nea Kesani’de Vistonida Gölü Bilgilendirme Merkezi bulunmaktadır. 1998’den beri hizmet vermektedir ve uzman bilim insanları çalışmaktadır.