Λίμνες ()

Στη διαδρομή Ξάνθη-Πόρτο Λάγος και 2 χλμ. δυτικά από το Πόρτο Λάγος, στη Νέα Κεσσάνη, βρίσκεται το Κέντρο Πληροφόρησης Λίμνης Βιστονίδας. Λειτουργεί από τα μέσα του 1998 και είναι στελεχωμένο με κατάλληλο επιστημονικό προσωπικό.

Βορειοανατολικά της Χρυσο�πολης βρίσκεται μια περιοχή που χαρακτηρίζεται από 20 μικρο�ς ως μέτριους υγρότοπους. Από αυτο�ς οι 7 μεγαλ�τεροι θεωρο�νται λίμνες και λιμνο�λες. Συνολικά καλ�πτει μια έκταση περίπου 20 τετρ. χμ. Η συγκεκριμένη περιοχή συνδέει οικολογικά και γεωγραφικά το Δέλτα του Νέστου, το παραποτάμιο δάσος και την κοντινή βόρεια ορεινή περιοχή. Κάτι που αντικατοπτρίζεται στο ευρ� φάσμα των βιοτόπων και την ποικιλία των ζωικών και φυτικών ειδών. Αυτή η μοναδικότητα στο Δέλτα του Νέστου σε συνδυασμό με τον δε�τερο σημαντικό παράγοντα, δηλαδή την γεωργία και την κτηνοτροφία, που ασκο�νται στην περιοχή, δημιο�ργησαν έναν οικολογικά πολ�τιμο χώρο. Λόγω των δεδομένων φυσικών συνθηκών και υπό την επίδραση της γεωργίας και της βόσκησης δημιουργήθηκε εδώ ένα πλουσιότατο μωσαϊκό που το συνθέτουν ξερολίβαδα, θαμνώνες, λόχμες δασικής βλάστησης, οπωρώνες, ελαιώνες, άλλες καλλιέργειες, καλαμιώνες, περιοδικά κατακλυζόμενες εκτάσεις και μόνιμες υδάτινες επιφάνειες γλυκο� νερο� Τα στάσιμα γλυκά νερά με τους καλαμιώνες και τις βαλτώδεις εκτάσεις που τα περιβάλλουν προσδίδουν στην περιοχή τεράστια οικολογική αξία, η οποία μεγιστοποιείται λόγω της γειτνίασής τους με ποικίλους ξηρότοπους (καρστικοί σχηματισμοί, ξηρά λιβάδια, πρίνωνες, βοσκότοποι κλπ.). Όπως ήδη τονίσθηκε, ένας ουσιώδης παράγοντας διαμόρφωσης της περιοχής είναι η γεωργία. Λόγω της μάλλον ήπιας μορφής χρήσης γης συνέβαλλε αποφασιστικά στην ποικιλότητα των βιοτόπων και των ειδών. Εδώ λοιπόν ο επισκέπτης δεν πλησιάζει απλά τη φ�ση αλλά προβάλλεται ένα αγροτικό τοπίο μεγάλης οικολογικής αξίας, που μαρτυράει την αρμονική συν�παρξη φ�σης και ανθρώπου. Το ότι στα πλαίσια μίας και μόνο έρευνας βρέθηκαν πάνω από 400 είδη φυτών, επιβεβαιώνει την πλο�σια χλωρίδα της περιοχής των Λιμνών της Χρυσο�πολης. Οι λίμνες με τους καλαμώνες τους είναι εν μέρη καλυμμένες με εντυπωσιακά χαλιά από Νο�φαρα (Nymphea alba).15 είδη ορχιδέων καταγράφηκαν στην περιοχή. Αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί στο 43% των ειδών της ευρ�τερης περιοχής. Π. χ. Limodorum abortivum και τα υβρίδια Orchis morio x papilionacea και Serapias vomeracea ssp. longipetala x bergonii. Ο συνδυασμός των δέντρων και θάμνων της περιοχής μοιάζει στις ψηλές θέσεις με αυτόν του ορεινο� όγκου, χαρακτηριστικά είναι το Πουρνάρι, το Παλιο�ρι, η Γκορτσιά, ο Γα�ρος και η Δρυς η χνουδωτή (Quercus pubescens) κ.α.. ενώ στις χαμηλές θέσεις βλέπει κανείς το παραποτάμιο δάσος, Ιτιές, Λε�κες κ.α. 13 είδη ψαριών του γλυκο� νερο� παρουσιάζονται στα νερά των λιμνών. Η παρουσία των ειδών όπως Leucaspius delineatus, Rhodeus sericeus amarus και Cobitis stroumicae αποδεικν�ει την ακόμη καλή ποιότητα νερο� στην περιοχή και υποδηλώνει οικολογικά αμόλυντα νερά. Όπως η πανίδα των αμφιβίων έτσι και το μεγαλ�τερο μέρος της πανίδας των ερπετών της συνολικής περιοχής ενδημεί και στην περιοχή των Λιμνών της Χρυσο�πολης, ή κυρίως σ΄αυτήν. 8 είδη αμφιβίων και 12 είδη ερπετών παρατηρήθηκαν στην περιοχή της Αλατζάγκιολας. Την χρονική περίοδο 1981 έως 1995 έχουν καταγραφεί στις λίμνες της Χρυσο�πολης συνολικά 211 είδη πουλιών. Από τα αναπαραγόμενα είδη ξεχωρίζουν ο Μικροτσικνιάς (Ixobrychus minutus), ο Πορφυροτσικνιάς (Ardea purpurea), η Πετροτριλίδα (Burhinus oedicnemus), το Ορτ�κι (Coturnix coturnix), ο Καλαμόκιρκος (Circus aeruginosus) και η Χαλκοκουρο�να (Coracias garrulus), ενώ η περιοχή είναι σημαντικός χώρος διατροφής για τους πελαργο�ς. Τον χειμώνα συγκεντρώνονται εδώ μερικές δεκάδες Λαγγόνες (Phalacrocorax pygmeus) για διατροφή, ενώ έχουν παρατηρηθεί να κυνηγο�ν σε τακτική βάση ο Χρυσαετός (Aquila chrysaetos), το Διπλοσάινο (Accipiter gentilis), ο Πετρίτης (Falco peregrinus) και Όρνια (Gyps fulvus). Παραδείγματα από την πανίδα των θηλαστικών που βρίσκουν εδώ τον κατάλληλο βιότοπο είναι το Τσακάλι, ο Ασβός, η Αλεπο�, η Νυφίτσα, το Κουνάβι κ.α.

Αν κάποιος βρεθεί στο Νομό Ξάνθης, δεν θα πρέπει να χάσει την ευκαιρία να επισκεφτεί τη λίμνη Βιστωνίδα με τις διώρυγες που τη συνδέουν με τη θάλασσα, τους πυκνο�ς καλαμώνες που την περιβάλλουν και τα μικρά Δέλτα των ποταμών που καταλήγουν σε αυτή. Αυτήν την φυσική ομορφιά έρχονται να συμπληρώσουν οι λιμνοθάλασσες Λάφρη, Λαφρο�δα, Αλυκή , Έλος και η λιμνοθάλασσα του Λίνη ΒιστωνίδαΠόρτο Λάγους, όπου είναι χτισμένα σε μικρές νησίδες τα εκκλησάκια του Αγίου Νικολάου και της Παναγίας Παντάνεσης. Η γέννηση της λίμνης Βιστωνίδας τοποθετείται πριν από 5,000,000 έτη περίπου. Το όνομα της το πήρε από τους Βίστωνες, ένα θρακικό φ�λο, που ζο�σε στην περιοχή. Είναι η μεγαλ�τερη λίμνη της Θράκης, η έκταση της απλώνεται σε 42.000 στρέμματα κι είναι από τους βασικότερους υδάτινους υποδοχείς της οροσειράς της Ροδόπης. Πως υφαλμυρώνονται τα νερά της; Τρεις δίαυλοι επικοινωνίας στο �ψος του Πόρτο Λάγους, φροντίζουν γι΄αυτό. Το υφάλμυρο νερό οδηγεί στην ποικιλομορφία των συνθηκών περιβάλλοντος κι έτσι γίνεται πόλος έλξης για διάφορα είδη πανίδας, αλλά και αιτία ιδιαίτερης ανάπτυξης της χλωρίδας. Σταθμός φιλόξενος για τα μεταναστευτικά πουλιά που διέρχονται από τη χώρα μας, τόπος αναπαραγωγής άλλων και χειμωνιάτικο καταφ�γιο για 422 είδη ορνιθοπανίδας.

Η λίμνη Ισμαρίδα παλάιότερα Μητρικο� ή Μάνα Λίμη βρίσκεται στα νότια του νομο� Ροδόπης, ανατολικά της λίμνης Βιστωνίδας και σε απόσταση 3 χλμ. από τη θάλασσα, συγκεκριμένα από τον όρμο Ανοικτό. Καταλαμβάνει έκταση 2.3 τετραγ. χιλιομέτρων περίπου. Το μέγιστο βάθος της είναι 1.5 μ. και το μέσο βάθος 1 μ. Είναι η μοναδική σε ολόκληρη τη Θράκη η οποία έχει εξ" ολοκλήρου γλυκό νερό και έχει προσδιοριστεί ανάμεσα στους 11 ελληνικο�ς υγροτόπους διεθνο�ς σημασίας που προστατε�ονται από τη διεθνή σ�μβαση Ramsar. Μεγάλο μέρος της λίμνης καλ�πτεται από νο�φαρα (Nymphaea alba) και τριβολοκρατέλες (Trapa natans), ενώ τοπικά επιπλέει η φακή του νερο� (Lemna minor). Στο βορειοανατολικό μέρος απλώνονται εκτεταμένοι καλαμώνες. Ανάμεσα στα πολλά προστατευόμενα και σπάνια είδη της περιοχής συμπεριλαμβάνεται και η λεπτομ�τα που χαρακτηρίζεται ως το πιο σπάνιο πουλί στον κόσμο.

Ο ποταμός Νέστος πηγάζει από την οροσειρά της Ρίλας στην κεντρική Βουλγαρία, εισέρχεται στην Ελλάδα από το νομό Δράμας και χ�νεται στο Θρακικό πέλαγος. Λατρευόταν ως ιερό ποτάμι από τους Θράκες και αναφέρεται από πολλο�ς αρχαίους συγγραφείς όπως τον Ηρόδοτο, τον Θουκυδίδη, τον Πτολεμαίο κ.ά. Έχει συνολικό μήκος 234 χλμ., από τα οποία τα 130 χλμ. διατρέχουν σε ελληνικό έδαφος ακολουθώντας γενικά ΝΑ κατε�θυνση. Στο ελληνικό έδαφος εισέρχεται από το βορειοκεντρικό τμήμα του νομο� Δράμας με υψόμετρο κοίτης 400 μ. και εξέρχεται από το Παρανέστι. Στη συνέχεια αποτελεί κοινό σ�νορο των νομών Ξάνθης και Καβάλας και εκβάλλει απέναντι από τη Θάσο, σχηματίζοντας το Δέλτα του Νέστου.
Πολλοί οι παραπόταμοι και τα ρέματα που συλλέγουν τα νερά στο έδαφος του νομο� και χ�νονται στο Νέστο. Από το νότιο τμήμα, ποταμός συνεχο�ς ροής είναι μόνο το ρέμα Πολυκάρπου. Από την οροσειρά της Κεντρικής Ροδόπης και από δυτικά χ�νονται ο Δεσπάτης, ο Μουσδέλης, το Μεγάλο Ρέμα, το Διαβολόρεμα και το Αρκουδόρεμα. Οι ποταμοί αυτοί που συλλέγουν τα νερά τους από το ελληνικό έδαφος αποτέλεσαν αφορμή να αξιοποιηθο�ν τα νερά του Νέστου με σκοπό την ενεργειακή, αρδευτική και τουριστική αξιοποίηση της περιοχής. Τα τρία φράγματα είναι στη σειρά εκείνα του Τεμένους - της Πλατανόβρυσης - του Θησαυρο�. Και τα τρία είναι υδροηλεκτρικά, ενώ το φράγμα Τεμένους θα είναι συγχρόνως ταμιευτήρας για αρδευτικο�ς σκοπο�ς και εκείνο της Πλατανόβρυσης αποτελεί συγχρόνως “αποθήκη”, απ’ όπου αντλεί νερό η μονάδα του Θησαυρο�. Σήμερα έχουν κατασκευασθεί και λειτουργο�ν τα δ�ο, αυτά του Θησαυρο� και της Πλατανόβρυσης, και έχουν δημιουργηθεί στα ανάντη τους οι δ�ο αντίστοιχες λίμνες. 
Τα πρανή του ποταμο� Νέστου και των λιμνών του καλ�πτονται κυρίως με δρυοδάση, ενώ η παρόχθια βλάστηση των λιμνών και των ρεμάτων αποτελείται από περισσότερο υδροχαρή φυτά. Εκτός από τις δρ�ες, τα είδη που συνθέτουν την παραλίμνια βλάστηση είναι: γα�ρος, οστρυά, φράξος, ιτιές, φιλ�ρα ή φλαμουριά, σφενδάμι, σκλήθρο, αγράμπελη, κρανιά, λεπτοκαρυά, κισσός, κέδρος, παλιο�ρι πλατάνι, λε�κη, τσαπουρνιά, ακακία, αγριοτριανταφυλλιές, βάτος, κουφοξυλιά, σορβιά κ.ά. Η ποώδης βλάστηση περιλαμβάνει κοινά αγριολο�λουδα των δρυδασών, αλλά και υδροχαρή, όπως: μαργαρίτα, καμπανο�λα, σαξιφράγα, δακτυλίδα, γαλατσίδες, αγριοφράουλα, γεράνι, λυχνίς, πικροράδικο κ.ά. Η πανίδα στην παραλίμνια περιοχή περιλαμβάνει κυρίως τη βίδρα, αλλά και τα ζώα που μετακινο�νται σε όλη την ευρ�τερη περιοχή, όπως: λ�κος, αλεπο�, αγριόγατος, ζαρκάδι, σκαντζόχοιρος, νυφίτσα, αγριογο�ρουνο. 
Επίσης, στην έκταση των λιμνών συναντώνται αμφίβια, όπως σαλαμάνδρα, βάτραχοι, καθώς και ερπετά όπως: νεροφίδα , οχιά, σα�ρες, χελώνες κ.ά.
Η ιχθυοπανίδα των λιμνών είναι πλο�σια σε ποσότητες και περιλαμβάνει κέφαλους (Leuciscus cefalus, Otthrias brandti), μπριάνες (Barbus meridionalis, B. plebejus), σ�ρτες (Chondrostoma varbarensis), ενώ στα ρέματα υπάρχουν οι πέστροφες (Salmo trutta macrostigma, S. trutta fario).

Βόρεια του Κ. Νευροκοπίου και σε απόσταση 8 χιλιομέτρων βρίσκεται ένα εξίσου όμορφο και σημαντικό υγροτοπικό περιβάλλον που έχει δημιουργηθεί από τον υδάτινο όγκο της τεχνητής λίμνης Λευκογείων για να καλ�ψει τις ανάγκες άρδευσης 40.000 στρεμμάτων καλλιεργο�μενης γης. Η δασική βλάστηση της γ�ρω περιοχής αποτελείται κυρίως από πε�κα και δρυς, ενώ κατά θέσεις φ�ονται λε�κες, σφενδάμια, ιτιές, φουντουκιές κ.α.
Το πανέμορφο τοπίο που δημιουργείται από το συνδυασμό της δασικής βλάστησης και του υγρο� στοιχείου, καθώς και οι κατάλληλα διαμορφωμένοι χώροι αναψυχής που κατασκευάστηκαν από τη Δασική Υπηρεσία στις όχθες της λίμνης, παρέχουν τη δυνατότητα στους επισκέπτες να θαυμάσουν το μεγαλείο της φ�σης και να συνδυάσουν έναν περίπατο στο δάσος, με ψάρεμα στα νερά της λίμνης ή παρατήρηση και φωτογράφηση των ειδών της άγριας πανίδας. Από μονοπάτια που κατασκευάστηκαν περιμετρικά της λίμνης μπορεί ο εκδρομέας να περπατήσει γ�ρω από αυτή καλ�πτοντας απόσταση 15 χιλιομέτρων. Η διαδρομή προσφέρεται και για ποδηλασία βουνο� με μέτριο βαθμό δυσκολίας. Κατά μήκος της διαδρομής αυτής αλλά και στις θέσεις θέας που έχουν κατασκευαστεί περιμετρικά της λίμνης, βρίσκονται τοποθετημένες εκπαιδευτικές πινακίδες με διάφορα είδη πτηνών που πολ� πιθανόν να συναντήσει ο επισκέπτης στα νερά της λίμνης ή στις γ�ρω δασικές περιοχές και διάφορα είδη ψαριών της λίμνης.

Είναι μια μικρή λιμνοθάλασσα με αλμυρά έλη και μια στενή παράκτια αμμώδη παραλία. Περιβάλλεται από γυμνο�ς, μερικώς καλλιεργο�μενος λόφους με μικρά νησιά και επίπεδες λασπώδεις εκτάσεις. Στο νοτιοανατολικό τμήμα της λιμνοθάλασσας υπάρχει αλιευτικός σταθμός. Στο δυτικό τμήμα βρίσκεται το χωριό Αρωγή. Η λιμνοθάλασσα Καρατζά αποτελεί μία από τις πιο σημαντικές περιοχές στην Ελλάδα για τα πτηνά, με είδη που αναπαράγονται, μεταναστε�ουν και διαχειμάζουν σε αυτή.

Είναι μια παράκτια λιμνοθάλασσα που χωρίζεται από τη θάλασσα με μια αμμώδη παραλία και βρίσκεται στο ανατολικό άκρο του Φαναρίου, δυτικά του χωριο� Αρωγή. Η λιμνοθάλασσα αποτελείται από τους κ�ριους τ�πους οικοτόπων των αλμυρών ελών και από μερικο�ς καλαμώνες. Μεταξ� της λιμνοθάλασσας και των θαλασσίων ακτών σε απόσταση 500-800 μέτρα υπάρχει μια αναδάσωση από διάφορα είδη (Populus alba, Acer negunto κ.α.) και γήπεδα (μπάσκετ, τέννις, βόλεϋ κ.λ.π.). Ένα κυνηγετικό περίπτερο υπάρχει στη βόρεια όχθη της λιμνοθάλασσας, ενώ στο νοτιοανατολικό τμήμα της βρίσκεται ένας αλιευτικός σταθμός.

Η Αλυκή είναι μία ρηχή, παράκτια λιμνοθάλασσα που βρίσκεται ανάμεσα στις λιμνοθάλασσες της Πτελέας και του Καρατζά. Περιβάλλεται από μεγάλα αλμυρά έλη και παραθαλάσσιες αμμοθίνες, όπου δεν υπάρχουν καλάμια ή έλη με γλυκό νερό. Στο βόρειο τμήμα της λιμνοθάλασσας υπάρχουν αλυκές και οι καλλιέργειες εκτείνονται ως τον υγρότοπο.

ποτελο�ν δ�ο παραθαλάσσιες, ρηχές λίμνες με αλμυρό νερό, λασπώδεις ακτές, αμμώδεις λωρίδες γης, παραλίες προς τη μεριά της θάλασσας και αλμυρά έλη. Υπάρχει ένας σ�νδεσμος μεταξ� τους και χωρίζονται με ένα ανάχωμα. Στα βόρεια και βορειοανατολικά περιβάλλονται από αρδευόμενη, καλλιεργο�μενη γη. Στα νότια, προς τη θάλασσα, υπάρχουν βραχώδεις ακτές. Στη λιμνοθάλασσα Πτελέα ή Καραγατσέλι και Έλος συναντώνται οι μεγαλ�τεροι πληθυσμοί φοινικόπτερων. Η προσπέλαση γίνεται από τον οικισμό Γλυφάδα .